TERKİB-İ BENT

Hane adı verilen 5-10 beyitlik bentlerden oluşan divan edebiyatı nazım biçimidir.Toplam 5-12 bent olabilen terkib-i bentler aruz ölçüsüyle ve beyit birimiyle yazılırlar.Terkibi bentler gazel biçiminde kafiyelendirilir.Yani aa/ba/ca... biçiminde kafiyelendirilirler.Ancak her hanenin (bendin) sonunda diğer bende geçişi sağlayan vasıta adlı beyit bentte uygulanan kafiyelerden farklı bir kafiyeye sahip olur.Ve her bendin sonundaki vasıta beyti birbirinden farklı olur.(Eğer vasıta beyitleri her bendin sonunda aynen tekrar edilirse o zaman nazım biçimi değişir ve adı "Terci-i Bend" olur.)

Gelelim terkibi bendimizin kafiye şemasını göstermeye:

TERKİB-İ BEND
I. Bend...........II. Bend.................III. bend
.....aa..................bb............................cc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
....QQ.................KK...........................TT

NOT: Kırmızı ile sembolize edilen beyit vasıta beytidir.Eğer nazım biçimi Terci-i bend olsaydı kafiye şemamız şöyle olacaktı:


TERCİ-İ BEND

I. Bend...........II. Bend.................III. bend
.....aa..................bb............................cc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
.....xa..................xb............................xc
....QQ.................QQ........................QQ

Terkib-i bend türünün konularına gelince, her türlü konuda terkibi bend yazılabilir.Ama özellikle sosyal eleştiriler, dini tasavvufi konular, felsefi konular, medhiye, hicviye ve mersiyeler terkib-i bend türüyle yazılabilir. Mesela Baki,16. yüzyılda ünlü "Kanuni Mersiyesini terkib-i bend türüyle yazmıştır.

Terkib-i bend türünün en önemli şairi kuşkusuz Bağdatlı Ruhi'dir.Onun ünlü terkibi bendinde dönemin sosyal eleştirisi yapılmaktadır.Bu yüzden üzerine çok nazireler yazılmış (tanzir edilmiş) ve ona benzetilerek çok terkibi bendler yazılmıştır.Bu nazireler arasında Ziya Paşa'nın terkibi bendi en güzel ve anlamlı olanıdır.